Święto Matki Bożej Gromnicznej to nazwa z tradycji ludowej

Sławomir Oskarbski pyta brata Pawła Kaima z Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Sędziszowie Małopolski o to dlaczego do kościoła 2 lutego zabieramy gromnice.

Co roku 2 lutego obchodzimy święto powszechnie znane jako Matki Bożej Gromnicznej, ale jego właściwa nazwa jest inna. Jakie wydarzenie upamiętnia to święto?

W liturgii Kościoła to święto oficjalnie nosi nazwę Ofiarowania Pańskiego. Nawiązuje ono do wydarzeń opisanych przez świętego Łukasza w Ewangelii. Oto Maryja wraz ze swoim mężem Józefem przyprowadzają swojego nowo narodzonego syna – Jezusa do świątyni Jerozolimskiej. Chcą ofiarować Go Panu Bogu. Ten zwyczaj zakorzeniony był bardzo mocno w tradycji żydowskiej. Powstał na pamiątkę ocalenia pierworodnych synów Izraela w Egipcie w czasie dziesiątej plagi, która, jak pamiętamy, wygubiła wszystkich pierworodnych Egipcjan. Od tego momentu każdy pierworodny syn w rodzinie żydowskiej uważany był za własność Pana Boga.

Co to oznacza?

Dlatego po urodzeniu należało nowo narodzonego chłopca zanieść do świątyni i oddać kapłanowi, a następnie wykupić za symboliczną opłatą. Dodatkowo przy tej okazji matka dziecka była zobowiązana dokonać swojego rytualnego oczyszczenia po połogu, składając wyznaczoną ofiarę z baranka lub – gdy była uboga – z pary synogarlic, ewentualnie gołębi. O tym właśnie możemy przeczytać na kartach Ewangelii według świętego Łukasza i to wydarzenie właśnie świętujemy. Ciekawostką może być fakt, że Ewangelia mówi o ofierze złożonej za oczyszczenie Maryi, Matki Jezusa, natomiast nic nie wspomina o wykupieniu samego małego Jezusa. Pozostał On więc własnością Boga Ojca.

Potoczna nazwa święta wzięła się zapewne stąd, że w ten dzień przychodzimy do kościoła z gromnicami. Dlaczego te świece tak się nazywają, co one symbolizują i dlaczego są święcone właśnie w dzień Ofiarowania Pańskiego?

Pamiętajmy, że w centrum tego święta jest Jezus Chrystus, który jest ofiarowywany Panu Bogu. Ale obecna jest tam również Maryja, dokonuje się tam jej oczyszczenie. Do lat 60 XX wieku to święto oficjalnie było nawet nazywane Świętem Oczyszczenia Maryi Panny. Nasza polska duchowość mocno podkreślała ten aspekt maryjny i to też znalazło swoje odzwierciedlenie w tradycji ludowej, która nazwała ten dzień świętem Matki Bożej Gromnicznej. W tym dniu, zgodnie z tradycją, przynosimy przyozdobione świece, zwane gromnicami. Ta świeca jest właśnie symbolem Jezusa Chrystusa, przynoszonego do świątyni. Zwyczaj ten nawiązuje do tego samego wydarzenia biblijnego. Starzec Symeon gdy zobaczył małego Jezusa wraz z Maryją, wygłosił proroctwo, że On jest „światłością na oświecenie pogan i chwałą ludu swego Izraela”. Ta świeca symbolizuje właśnie tę „Światłość”, czyli Jezusa Chrystusa, którego później zanosimy do swoich domów i codzienności.

A dlaczego „gromnica”?

Nazwa pochodzi od gromów, czyli piorunów. Wierzono, że Chrystus wraz z Maryją chronią przed różnego rodzaju klęskami żywiołowymi i nieszczęściami, zwłaszcza przed burzami, które w minionych wiekach czyniły duże spustoszenie, niszcząc drewniane domostwa. Podczas burzy zapalano taką świecę i modlono się o opiekę Jezusa i Maryi. Gromnicę stawiano również przy konających, aby Chrystus z Maryją chronił ich przed napaścią złych duchów. Jak widzimy ma ona swoją symbolikę chrześcijańską i jest też wyrazem głębokiej wiary naszych przodków. Myślę, że także i dziś są osoby, które korzystają z tej tradycji, choć pewnie nie jest ich tak dużo jak to było wcześniej.

Czy wiadomo, od jak dawna jest obchodzone święto Ofiarowania Pańskiego?

Jest to jedno z najstarszych świąt w Kościele. Swoimi początkami sięga IV wieku. Początkowo było obchodzone na wschodzie w Jerozolimie. A już w VI wieku pojawiło się w Kościele Zachodnim. Warto dodać, że zwyczaj poświęcania świec, do którego nawiązuje polska nazwa tego święta, rozpowszechnił się w Kościele w X wieku.

Dlaczego jest obchodzone 2 lutego?

Odpowiadając na to pytanie ponownie musimy sięgnąć do tradycji żydowskiej i biblijnej. Prawo Mojżeszowe nakazywało rodzicom dziecka dokonać jego wykupienia, jak również oczyszczenia kobiety, 40 dni po połogu. 2 lutego wypada właśnie 40 dzień od Bożego Narodzenia. Na koniec chciałbym tak krótko nadmienić, że ten dzień Ofiarowania Pańskiego dzięki Janowi Pawłowi II nabrał jeszcze jednego znaczenia. W 1997 roku papież ogłosił go Dniem Modlitw za osoby konsekrowane, czyli za zakonnice i zakonników, którzy na wzór Jezusa Chrystusa oddali swoje życie Bogu. My, Bracia Kapucyni, w tym dniu dziękujemy Panu Bogu za swoje powołanie i publicznie, w trakcie Eucharystii, odnawiamy swoją profesję zakonną.