Mieszkańcy powiatu ropczycko - sędziszowskiego rozstrzelani przez NKWD na Ukrainie

Miejscami, gdzie NKWD w myśl rozkazu z 5 marca 1940 r. mordowało Polaków, był Twer i więzienia na terenie Zachodniej Ukrainy. W ramach Zbrodni Katyńskiej Sowieci zamordowali 25 osób związanych z terenem naszego powiatu. Przygotowując niniejszy tekst, udało się odnaleźć kilka kolejnych nazwisk osób z Ukraińskiej Listy Katyńskiej. Co ciekawe, na temat części tych osób niewiele wiadomo, pomimo faktu, że mieli dość spory wkład w działania na rzecz odzyskania i utrzymania niepodległości Polski. Poniżej krótkie informacje biograficzne, jakie udało się ustalić.

W 1940 r., w ramach Zbrodni Katyńskiej, w siedzibie NKWD w Twerze (Kalinin) rozstrzelani zostali: Przodownik Policji Państwowej, Józef Baran, syn Michała, urodził się 29 stycznia 1896 r. w Witkowicach.

W szeregi policji przyjęty został w 1920 r. Przez wiele lat służbę pełnił w województwie lwowskim. Przodownikiem mianowany w 1935 r. We wrześniu 1939 r. pełnił funkcję komendanta Posterunku Policji Państwowej w Grębowie w powiecie tarnobrzeskim. Po 8 września 1939 r. ewakuował się wraz z wieloma policjantami z powiatu na wschód, gdzie dostał się do sowieckiej niewoli.

Aspirant Policji Państwowej Piotr Chmiel, syn Jana, urodził się 15 czerwca 1906 r. w Brzezówce koło Ropczyc. Służbę w policji pełnił w województwie pomorskim.

Posterunkowy Policji Państwowej, Bronisław Kosydar, syn Franciszka i Wiktorii z Gubernatów, urodził się w 1902 r. w Ropczycach. W policji od 1927 r. We wrześniu 1939 r. służbę pełnił w Wierzbniku – Starachowicach, w ówczesnym powiecie iłżeckim.

Starszy posterunkowy Policji Państwowej, Jan Władysław Magdoń, syn Józefa, urodził się 2 sierpnia 1895 r. w Lubzinie. Przez wiele lat służbę pełnił w policji na różnych posterunkach województwa krakowskiego. We wrześniu 1939 r. pracował w Tarnowie.

Posterunkowy Policji Państwowej, Jan Pikuła, syn Wojciecha i Wiktorii z domu Niedźwiedź, urodził się 12 czerwca 1908 r. w Brzezówce. Do pracy w policji zgłosił się w 1929 r. Po ukończeniu Normalnej Szkoły Fachowej dla Szeregowych w Sosnowcu – Piaskach, skierowany do województwa łódzkiego. Służbę pełnił w Łodzi, od kwietnia 1933 r. w komendzie  Powiatowej w Łęczycy. Od lutego 1938 r. pracował w Wydziale Śledczym miasta Łodzi.

Aspirant Policji Państwowej, Jan Sroka, syn Sebastiana i Agaty. Urodził się 20 maja 1900 r. w Wolicy Ługowej. Według dostępnych danych, najprawdopodobniej w 1933 r. pełnił służbę w policji województwa wołyńskiego. Następnie, co najmniej od 1936 r., w województwie tarnopolskim. W 1939 r. pełnił służbę na posterunku policji w Podwołoczyskach w powiecie skałackim. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi.

Posterunkowy Policji Państwowej, Michał Wiater, syn Stanisława i Katarzyny. Urodził się 29 września 1895 r. w Bystrzycy w powiecie ropczyckim. W policji służył od 1920 r. Przez wiele lat służbę pełnił na różnych posterunkach w województwie krakowskim. We wrześniu 1939 r. pracował w policji w Przemyślu.

Starszy posterunkowy Policji Państwowej, Jan Wojewoda, syn Andrzeja i Zofii z Motyków. Urodził się 20 marca 1897 r. w Dymitrowie Dużym, w powiecie tarnobrzeskim. W policji pracował od 1 grudnia 1919 r. Przez wiele lat służbę pełnił w posterunkach policji w województwie krakowskim. Na stopień starszego posterunkowego mianowany 1 lipca 1930 r. Jak wynika z dostępnych materiałów, na posterunku w Ropczycach służył od co najmniej 1937 r. Ewakuowany na wschód dostał się do niewoli sowieckiej. 

Przez wiele lat do grupy osadzonych w obozie w Ostaszkowie, których rozstrzelano w Twerze i pochowano w Miednoje, zaliczany był Franciszek Kolbusz. Jednak po upublicznieniu przez władze ZSRR list straconych tam w ramach Zbrodni Katyńskiej okazało się, że jego nazwiska tam brakuje.

W związku z tym, w chwili obecnej z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że powinien znajdować się na niedostępnej dotychczas tzw. Katyńskiej Liście Białoruskiej, obejmującej nazwiska Polaków straconych w więzieniach Zachodniej Białorusi i pochowanych w Chersoniu koło Mińska. 

Kapitan Franciszek Kolbusz, syn Jakuba i Zofii z domu Charchut. Urodził się 11 lipca 1895 r. w Zagorzycach, w powiecie ropczyckim. Ukończył Gimnazjum w Dębicy oraz szkołę oficerską armii austriackiej. Działał w Związku Strzeleckim oraz Związku Walki Czynnej. Żołnierz Legionów Polskich, dowódca Polskiej Organizacji Wojskowej Obwodu Dębica.

Od listopada 1918 r. ochotniczo służył w Wojsku Polskim, ciężko ranny w bitwie pod Niemenczynem na Wileńszczyźnie. W 1921 r. brał udział w III powstaniu śląskim. Zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r.

Po demobilizacji osiadł w Lucynku na Lubelszczyźnie, gdzie prowadził własne gospodarstwo, później również w Bieżnie na Pomorzu i w latach 30. w majątku rodzinnym żony – Kątach na Podlasiu.

Z ramienia Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1935 r. został wybrany na posła na Sejm IV kadencji w okręgu Pińsk. Trzy lata później uzyskał reelekcję w okręgu Brześć nad Bugiem. W tym samym roku wybrano go na prezydenta Brześcia nad Bugiem. Stanowisko to piastował do chwili aresztowania przez Sowietów.

Zobacz: W Wielopolu Skrzyńskim spektakl przypomniał wojenne wydarzenia

W ramach Zbrodni Katyńskiej NKWD likwidowało nie tylko jeńców z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Taki sam los spotkał kilka tysięcy Polaków przetrzymywanych w licznych więzieniach na terenie Zachodniej Ukrainy.

W 1940 r. rozstrzelani zostali: porucznik Mieczysław Ludwik Brodziński, syn Jana i Marii z domu Cukierska. Urodził się 5 grudnia 1895 r. w Górze Ropczyckiej. Ukończył Gimnazjum w Dębicy, następnie studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od 1912 r. należał do Związku Strzeleckiego Związku Walki Czynnej. Żołnierz Legionów Polskich. W listopadzie 1918 r. jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 5 lutego 1921 r. przeszedł do rezerwy.

Pracował jako sędzia w Dębicy, Krakowie i Pilźnie. Od 1 stycznia 1934 r. był sędzią Sądu Okręgowego w Tarnowie. 12 maja 1934 r. wybrany na stanowisko prezydenta Tarnowa. We wrześniu 1939 r. ewakuowany na wschód i aresztowany przez Sowietów.

Major Tadeusz Eligiusz Gutkowski, syn Romana i Stanisławy. Urodził się 10 lipca 1891 r. w Ropczycach. Absolwent III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Po wybuchu I wojny światowej służył w Legionach Polskich, jako I zastępca Komendanta Oddziału Intendentury Departamentu Wojskowego Sekcji Zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego. Współpracował czasopismem „Reluton”, organem prasowym 4 pułku piechoty.

Od listopada 1918 r. w szeregach Wojska Polskiego brał udział w obronie Lwowa oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie awansowany do stopnia majora intendenta ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r.

Absolwent Wyższej Szkoły Intendentury przy Wyższej Szkole Wojennej z tytułem oficera dyplomowanego. W latach 20. służył w Szefostwie Intendentury Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. Później został przeniesiony w stan spoczynku.

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę aresztowany przez Sowietów 9/10 grudnia 1939 r. Przetrzymywany w lwowskim więzieniu Brygidki.

Zobacz: W nowej książce Agnieszki Kruszyńskiej -Idzior wielokrotnie pojawia się powiat ropczyko-sędziszowskiego

Kapitan Franciszek Mach, syn Jakuba. Urodził się 9 listopada 1896 r. w Wolicy Ługowej. Absolwent gimnazjum w Rzeszowie. Należał do Polowych Drużyn Sokolich, potem do Związku Strzeleckiego. Żołnierz II Brygady Legionów Polskich.

Następnie działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. W sierpniu 1918 r. wstąpił do wojsk polskich w Murmańsku, a po prze-dostaniu się do Francji w Armii gen. Hallera. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 21 grudnia 1920 r. zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 r. w stopniu porucznika.

Do jesieni 1925 r. służył w 54. pułku piechoty w Tarnopolu. 31 sierpnia 1925 r. na własną prośbę przeniesiony do rezerwy, pracował jako nauczyciel szkół powszechnych. 15 maja 1930 r. wrócił do służby wojskowej. 26 marca 1931 r. przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza i przydzielony do batalionu KOP „Sejny”.

Wiosną 1939 r. pełnił służbę w Komendzie Rejonu Uzupełnień Lublin Powiat jako kierownik II referatu uzupełnień. 10 kwietnia 1940 r. NKWD aresztowało go w Przemyślu.

Przygotowując materiały do niniejszego opracowania, udało się odnaleźć kilka kolejnych nazwisk osób z Ukraińskiej Listy Katyńskiej, urodzonych w naszym powiecie, które NKWD zgładziło w 1940 r. Wśród nich byli:

Przodownik Policji Państwowej, Józef Prokop, syn Aleksandra i Salomei z domu Kędryk. Urodził się 27 lutego 1900 r. w Kawęczynie Sędziszowskim. Za udział w walkach wojny polsko-bolszewickiej odznaczony Krzyżem Walecznych. Służył w Policji Państwowej. W 1939 r. był pracownikiem Komendy Wojewódzkiej Policji Państwowej we Lwowie.

Kapitan Jan Filipek, syn Wacława i Joanny Wójtowicz. Urodził się 19 czerwca 1897 r. w Iwierzycach. Od 1918 r. w Wojsku Polskim, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Odznaczony Krzyżem i Medalem Niepodległości. W niektórych dokumentach figuruje jako Filipiuk.

Sierżant Jan Albert Łaszewski, syn Ludwika i Reginy. Urodził się 20 października 1901 r. w Górze Ropczyckiej. Młodszy brat żołnierza II Brygady Legionów Polskich Karola Łaszewskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 26 czerwca 1938 r. Kapituła Krzyża i Medalu Niepodległości odrzuciła jego podanie o odznaczenie. 28 października 1938 r. odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. W 1939 r. pełnił funkcję wójta w gminie Hoszcza w powiecie Równe, w województwie wołyńskim.

Starszy posterunkowy Policji Państwowej, Maciej Jarosz, syn Wincentego i Karoliny z domu Popiel. Urodził się 1 stycznia 1899 r. w Lubzinie. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 26 czerwca 1938 r. Kapituła Krzyża i Medalu Niepodległości odrzuciła jego podanie o odznaczenie. W 1939 r. pełnił służbę na posterunku policji w Porycku, w województwie wołyńskim.

Artykuł ukazał się w 2021 roku w numerze 15. Tygodnika Reporter Gazeta

Zobacz: Kod pomoże poznać życie pilota doświadczalnego rodem z Brzezin